Mensen zijn verlangende wezens. Er zijn vele verlangens die ons handelen bepalen: verlangen naar erkenning, verlangen naar romantiek, verlangen naar extase, verlangen naar 'n zekere macht, verlangen naar liefde, verlangen naar vriendschap, verlangen naar een eigen levensvorm. Menselijk verlangen lijkt grenzenloos, maar wat is nu precies dit verlangen? Een Verlangen wordt gekarakteriseerd als het streven de kloof tussen realiteit en ideaal (tussen de situatie zoals die is en zoals we die zouden wensen) te overbruggen.
De spanning die met dit streven gepaard gaat is typerend voor ons bestaan. Deze spanning uit zich in de ervaring van een gemis of een tekort en dit geeft onrust. We verlangen naar de opheffing van deze onrust, maar is dit wel mogelijk en wenselijk?
Dit item behandelt de psychologie van het verlangen. Toch zal vaak blijken dat bij verlangen Filosofie en Psychologie hand in hand gaan. We hebben enkele belangrijke onderzoekers en hun conclusies gebundeld.
Inleiding
Mens (en dier) vertonen voortdurend een gedrag (en een denkgedrag) dat ernaar gericht is om bepaalde situaties te realiseren. We gebruiken de naam strevingen om deze motivaties en gerichte energieën aan te geven. Deze strevingen worden ingedeeld in behoeften en verlangens. Het onderscheid tussen deze beide is een kwestie van conventie. Met behoeften worden de diepere, algemenere strevingen aangegeven, bv. behoefte aan voedsel en seksuele bevrediging, die grotendeels aangeboren zijn, en die wij dus delen met alle andere mensen (en vele met de hogere zoogdieren). Met verlangens worden de meer concrete en dus oppervlakkigere strevingen aangegeven, zoals zin in chocolade, liefde voor een bepaalde partner. Het precies daarin dat mensen van elkaar verschillen.
Er is geen scherpe grens tussen behoefte en verlangen. Hoe concreter ons streefdoel, hoe meer het een verlangen is; hoe dieper en moeilijker te verwoorden, hoe meer het een behoefte is. Daarenboven is het kenmerkend voor een behoefte, dat ze niet te vervangen is door een andere. Honger gaat niet over door het drinken van water, terwijl men verlangens wel kan omzetten, op voorwaarde dat ze aan dezelfde behoeften beantwoorden.
Eén van de grootste taken van ons verstand zal zijn onze behoeftes om te zetten in concrete verlangens en anderzijds de spanningen, die tussen verschillende verlangens bestaan, op te lossen.
Wijzen van bevrediging
In het bevredigen van onze streefdoelen, zowel onze behoeften als onze verlangens, kunnen we op drie manieren te werk gaan: realistisch, denkbeeldig en pseudo-realistisch of fantasmatisch.
1. Reëel
Realistische bevrediging wil zeggen dat men een reële situatie tracht te scheppen die overeenkomt met ons streefdoel.
2. Denkbeeldig
Bij de denkbeeldige manier voelen wij ons reeds gelukkig door alleen maar aan de gewenste situatie te denken, dus door ze ons als reëel voor te stellen. Deze manier van bevredigen lukt gewoonlijk maar als we daarenboven het min of meer reële vooruitzicht hebben dat de gewenste situatie binnenkort reëel zal worden.
3. Fantasmatisch
Hierbij streven we ernaar een symbolische situatie te creëren die onze denkbeeldige bevrediging kracht bijzet. De reële elementen uit de situatie ondersteunen a.h.w. de kracht van onze verbeelding, bv. een kindje dat in een stilstaande auto met het stuur zit te spelen en daarbij met de mond het motorgeluid nabootst; een directeur die zijn ondergeschikte uitkaffert en zich daarbij inbeeldt dat ze zijn superioriteit erkennen. Deze derde manier van bevrediging is zeer frequent. In de psychologie wordt ze de fantasmatische vorm van bevrediging genoemd. Vaak wordt ze echter niet als dusdanig erkend omdat ze meestal meespeelt in een situatie die ook een directe vorm van bevrediging inhoudt, bv. met een auto rijden, de directe bevrediging zit in het feit dat men zich verplaatst en de fantasmatische bevrediging in het feit dat men op een bepaalde manier met een auto van een bepaald merk rijdt en zich daarbij inbeeldt een aristocraat of een sportman te zijn.
Het ontstaan der concrete verlangens
Concrete verlangens ontwikkelen zich vanuit de onderliggende, niet-concrete behoeften. Dit proces duurt levenslang. Mensen verschillen veel meer van elkaar door hun verlangens dan door hun behoeften. Hoe dieper men gaat in de analyse van de persoonlijkheid, of in zijn intiem contact met anderen, hoe duidelijker het wordt dat wij sterk op elkaar gelijken.
Er zijn verschillende manieren waarop concrete verlangens ontstaan.
1. Nabootsing
Vooral in het begin van het leven, maar ook later ontstaan concrete verlangens door nabootsing. Door af te kijken hoe de anderen, vooral de ouders en andere volwassenen, het aan boord leggen, komt men zelf tot concrete verlangens. Daarenboven beantwoordt het nadoen zelf aan een behoefte: als men doet zoals anderen die men als knap en sterk ervaart, krijgt men de fantasmatische bevrediging dat men zelf even knap en sterk is.
2. Creativiteit
Van in het begin van het leven, maar vooral later, komt men ook via eigen creativiteit tot het ontwikkelen van eigen verlangens. Dit kan gaan van toevallige ontdekkingen en ongericht experiment tot het zorgvuldig uitkienen van nieuw gedrag dat meer beantwoordt aan de eigen behoeften dan vroeger gedrag, of dat realistischer schijnt dan het vroegere gedrag. Hierbij streeft men gaandeweg naar betere integraties, of dit nu bewust is of niet, want zelfs al streeft men het niet bewust na, door voortdurend andere mogelijkheden te zoeken die misschien doeltreffender zijn, zal men ontdekken dat die zaken die beter geïntegreerd zijn ook doeltreffender zijn. Het is dus het beste om deze integratie zo bewust
mogelijk na te streven.
3. Revanche - rehabilitatie of eerherstel - compensatie
Als we een frustratie oplopen betekent dit een vernedering ten opzichte van de omgeving, soms reëel, soms enkel in onze fantasmen. Deze frustratie zal vaak verdrongen worden, maar wordt zelden vergeten. In vele gevallen blijft ze zelfs bewust in het geheugen aanwezig. Dit negatief zelfbeeld is in strijd met onze aangeboren behoefte om naar het geluk te streven. We zullen dan ook trachten om deze negatieve ervaring op de één of andere manier ongedaan te maken, d.w.z. we streven naar het realiseren van een situatie waarbij het tegengestelde wordt aangetoond, in de ogen van de anderen of minstens in onze fantasmen. Ons concreet gedrag wordt in grote mate bepaald door onze vroegere frustraties. Het nemen van revanche is namelijk de enige mogelijkheid om onze frustraties te verwerken. De psychotherapeutische ervaring wijst uit dat revanchestreven zelfs de allerbelangrijkste bron voor onze concrete verlangens is.
Er zijn twee vormen van revanche:
- De destructieve revanche: hierbij gaan we de persoon die getuige was van je vernedering bespotten of pijn doen. Nadeel is dat aldus vaak een keten van revanches ontstaat.
- De constructieve revanche: dit is de enige manier die op lange termijn het vruchtbaarst is, het is de enige goede manier. We worden als het ware bevriend met onze vijand. We doen hierbij niemand pijn.
Bron http://users.skynet.be/hetgroteverlangen/psychologie.htm
Geen opmerkingen:
Een reactie posten